تحلیل مفهوم خودشناسی و تبیین موانع و راه حل های آن با رویکرد به تربیت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانشیار دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

چکیده

  خودشناسی به مثابه یک روش تربیتی در نگاه اول مفهومی بدیهی و روشن به نظر می رسد. اما این مفهوم با چالش هایی در معنا رو به رو است. به این معنا که با دقت در معنای خودشناسی برداشت واحدی از آن حاصل نمی شود و این می تواند از لحاظ تربیتی مشکلاتی را در عمل ایجاد کند. هدف این مقاله، تحلیل مفهوم خودشناسی به عنوان یکی از روش های اساسی در تربیت به منظور رفع چالش های معنایی و ایجاد وحدت معنایی در آن است. به این منظور از روش تحلیل مفهومی استفاده شد. نتایج نشان داد به کمک عناصر معنایی مشترک که میان تعاریف و برداشت های مختلف از خودشناسی وجود دارد، می توان به میزان قابل توجهی به رفع تناقضات معنایی این مفهوم دست یافت. بر این اساس سه نوع خودشناسی مبتنی بر ادراکات درونی فرد، مبتنی بر ادراکات بیرونی فرد و مبتنی بر ادراکات مشترک درونی و بیرونی فرد شناسایی و بر اساس سه رابطه میان من و من، من و دیگری و من و دیگر چیز از یکدیگر تفکیک شد. سپس معلوم شد که در همه انواع خودشناسی چهار عنصر اساسی فاعل شناسا، نیاز به خودشناسی، منبع رفع کننده نیاز و تعامل وجود دارد. همچنین معلوم شد که در جریان خودشناسی همواره موانعی چون تن آسایی فکری، ناتوانایی شناختی، فاصله میان باور و عمل و عادات زیسته غلط وجود دارد. با ابتنا بر عناصر، روابط و موانع یاد شده باز تعریفی از خودشناسی به عمل آمد که به نظر می آید علاوه بر شفافیت از جامعیت و مانعیت بیشتری برخوردار است. تعریف یاد شده به تسهیل و شفافیت کار تربیتی مربیان در بهره گیری از روش خودشناسی کمک خواهد کرد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Concept of Self-Knowledge as a Educational Method: An Attempt to Unify Meaning

نویسندگان [English]

  • Ali Sattari 1
  • Hojjatollah Javani 2
1 Assistant Professor, Department of Educational Administration and Planning, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Self-knowledge as an educational method At first glance, the concept seems obvious. But the concept faces challenges in meaning. That is, precision in the sense of self is not a unified understanding of it and this can cause problems in practice in education. The purpose of this article is to analyze the concept of self as one of the basic methods of education in order to eliminate semantic challenges and create semantic unity in it. Conceptual analysis was used for this purpose. The results showed that with the common semantic elements that exist between different definitions and understandings of self, one can significantly achieve the semantic inconsistencies of this concept. Accordingly, three types of self-knowledge based on one's inner perceptions, one's outer perceptions, and one's inner and outer common perceptions were identified. In this way three types of self-knowledge separated into three relationships between: I and I, I and other, and I and other thing. Then it turned out that in all types of self, there are four essential elements: identifying agent, need for self, source of need, and interaction. It also turned out that there were always obstacles in self-knowledge such as intellectual disabilities, cognitive disabilities, distance between beliefs and practices and wrong living habits. Given the aforementioned elements, relationships, and barriers, a redefinition of self-knowledge has emerged that seems to be more comprehensive and precarious. The above definition will facilitate the transparency of the instructional work of educators in using self-knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : self-knowledge
  • educational method
  • concept analysis
  • conceptual unity
  • meaning

مراجع

قرآن کریم.
نهج البلاغه.
آمدی، عبدالواحد. (۱۳۶۶). غرر الحکم و دررالکلم، ج5 و۷، ترجمه و شرح خوانساری، جمال الدین، تهران: دانشگاه تهران.
السیدین، خواجه غلام. (1363). فلسفه آموزشی اقبال لاهوری، ترجمه عثمانی، عزیزالدین، تهران: نوین.
اشپربر، مانس. (1363). نقد و تحلیل جباریت، ترجمه قصیم،کریم ، تهران: دماوند.
ـــــــــــــــــــــــ. (1365). یک زندگی سیاسی، هفت گفتگو و سه مقاله، ترجمه داریوش، روشنک تهران: روشنگر.
اقبال لاهوری. (بی تا).کلیات اقبال، تهران: کتابخانه سنایی.
بشیری، ابوالقاسم. (1384). خودشناسی، معرفت، (91).
بوبن، کریستیان، رفیق، اعلی. (1375). روزنه ای به زندگی فرانچسکوی قدیس، ترجمه سیار، پیروز، تهران: طرح  نو.
دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.
حافظ، شمس الدین محمد. (1368). حافظ با مجموعه تعلیقات و حواشی، به تصحیح قزوینی، محمد، تهران: اساطیر.
رجبی، ابوذر. (1392). تحلیل تطبیقی نقش خودشناسی در معرفت به خدا از دیدگاه ملاصدرا و ابن عربی، انسان پژوهی دینی، 10(30)، 89-113.
سجادیه، نرگس، سورانی، سمیه. (1396). نگاهی تطبیقی به اندیشه افلاطون و ارسطو درباره عادت: چالشی بر سر مفهوم و کاربرد، علوم تربیتی، 24(2)، 25- 48.
شریعتمداری، علی. (1374). اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــــــــ. (1372). روانشناسی تربیتی، تهران: امیرکبیر.
شمشیری، بابک و ریاضی هروی، شیدا. (1392). بررسی مفهوم خودشناسی از نگاه اسلام و استنتاج اهداف و روش های تربیتی آن، معرفت، 22(191)، 45-85.
شوپهناور، آرتور. (1389). در باب حکمت زندگی، ترجمه، مشیری، محمد، تهران: نیلوفر.
فروم، اریک. (1360). هنر عشق ورزیدن، ترجمه سلطانی، پوری، تهران: مروارید.
فقیهی، علینقی، رفیعی مقدم، فاطمه. (1390). خودشناسی و بازتاب های تربیتی آن بر اساس بینش قرآنی، اسلام و پژوهش های تربیتی، 3(1)، 26-5.
قربانی، نیما. (1385). معضلات مفهومی در خودشناسی، اندیشه نوین دینی، 2(4،5).
کاپلستون، فردریک. (1388). تاریخ فلسفه، ترجمه، مجتبوی، جلال الدین، تهران: علمی، فرهنگی.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. (1983م). بحارالانوار، ج 107، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمدبن منور. (1386). اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
مطهری، مرتضی. (1361). جهان بینی و ایدئولوژی، تهران: صدرا.
ملکیان، مصطفی. (1382). راهی به رهایی، تهران: نگاه معاصر.
معین، محمد. (1388) فرهنگ فارسی، تهران: نوین.
مولوی، جلال الدین محمد. (1371). مثنوی معنوی، تهران: نگاه.  
میرزاوزیری، هما. (1386). جستجوی کمال خودشناسی در تعلیمات عرفانی، متن پژوهش ادبی، 11(34)، 128-114.
هریس، تامس. (1369). وضعیت آخر، ترجمه فصیح، اسماعیل. تهران: نشر نو.
   Baumeister, R. F. (Ed.) (1999). The self in social psychology, Philadelphia, PA: Psychology Press (Taylor & Francis).
   Lewis, M. (1990). Self-knowledge & social development in early life, In L. A. Pervin (Ed.), Handbook of personality (pp. 277-300). New York: Guilford.
   Maslow, A. H. (1943). A Theory of Human Motivation, Psychological Review, 50(4), 370-96.
    Rogers, C. (1959). A theory of therapy, personality and interpersonal relationships as developed in the client-centered framework, In (ed.) S. Koch, Psychology: A study of a science. Vol. 3: Formulations of the person and the social context. New York: McGraw Hill.
Gallup, G. G., Jr. (1979). Self-recognition in chimpanzees and man: A developmental and comparative perspective, New York: Plenum Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار