عوامل و مؤلّفه‌های بنیادی تدریس اثربخش در آموزش عالی از دیدگاه دانشجویان و اعضای هیأت‌علمی دانشگاه کردستان

نویسندگان

دانشگاه کردستان

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی عوامل و مؤلّفه‌های تدریس اثربخش به‌منظور فراهم آوردن یک چهارچوب فراگیر برای مقوله‌های بنیادی تدریس اثربخش ازنظر اعضای هیأت‌علمی و دانشجویان دانشگاه کردستان بود. در انتخاب نمونه آماری با استفاده از رویکرد کمّی و روش نمونه‌گیری طبقه‌ای، نمونه‌ای شامل 383 دانشجو و 156 عضو هیأت‌علمی در نیمسال دوم سال تحصیلی 1391 در دانشگاه کردستان انتخاب و مطالعه شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه‌ای پژوهشگرساخته بر اساس مؤلّفه‌های رایج در پیشینه و پژوهش‌های موجود بود که ضریب پایایی آن در مطالعه اولیه، 91/0 بر اساس آلفای کرونباخ محاسبه شد. داده‌ها به‌وسیله تحلیل عاملی اکتشافی با روش مؤلّفه‌های اصلی تحلیل شدند. نتایج نشان داد که عوامل و مؤلّفه‌های اساسی تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان، شامل مهارت‌های آموزشی، ارزیابی نظام‌مند و منش فردی بودند. این عوامل و مؤلّفه‌ها ازنظر اعضای هیأت‌علمی متفاوت بودند. آن‌ها علاوه بر مهارت‌های آموزشی و منش‌ فردی، خصوصیات اخلاقی و عوامل ارتباطی را به‌عنوان دو مؤلّفه مهم دیگر تدریس اثربخش در آموزش عالی برشمردند. با ترکیب داده‌های هر دو گروه، تجربه اعضای هیأت‌علمی به‌عنوان مؤلّفه دیگری از تدریس اثربخش شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Fundamental Components of Effective Teaching in Higher Education from the Perspective of Students and Faculty Members at University of Kurdistan

نویسندگان [English]

  • Mohamad Asady
  • Khalil Gholami
  • Keyvan Bolandhematan
چکیده [English]

The aim of this study was discovering and classifying the fundamental components of effective teaching in higher education. In fact, its main purpose was to identify the components of effective teaching as well as providing a framework for effective teaching from the perspective of faculty members and students at University of Kurdistan. Using a quantitative approach and stratified sampling, a sample consisting of 383 students and 156 faculty members was selected and studied at University of Kurdistan in 2012. The research instrument for collecting the data was a researcher-made questionnaire, embedded in the existing literature and previous research. The data was analyzed with exploratory factor analysis, using principal component analysis as the extraction method. The results indicated that the fundamental components of effective teaching from the students’ viewpoint were instructional skills, systematic assessment, and personal attributes. These factors were different form the faculty members’ perspective. In addition to instructional skills and personal attributes, they stated that ethical features and relationship with the students are two other important factors of effective teaching in higher education. Mixing the data from both groups, we found that effective teaching had another fundamental component called the faculty members’ experience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Effective Teaching
  • higher education
  • Students
  • Faculty members
  • University of Kurdistan
امینی، میترا.، نجفی پور، صدیقه.، ترکان، نیلوفر و ابراهیمی نژاد، فاطمه (1389). رابطة مهارت‌های ارتباطی با عملکرد آموزشی اساتید دانشگاه علوم پزشکی جهرم. مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، 12 (1). 105-100.
جعفری، مریم (1384) عوامل مؤثر در تدریس اثربخش. رساله دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
حاجی­آقاجانی، سعید (1380). مقایسه و بررسی نظرات اساتید و دانشجویان در مورد معیارهای یک استاد خوب دانشگاهی. فصل‌نامه طب و تزکیه، 41، 47.
حبیب­پور، کرم و صفری، رضا‌ (1390). راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی، تهران: لویه و متفکران.
حشمتی نبوی، فاطمه و ونکی، زهره (1388). مدرس بالینی اثربخش: یک مطالعه کیفی. پژوهش پرستاری، 13 و 12، 39-53.
رعدآبادی، مهدی.، صادقی­فر، جمیل.، بهادری، محمدکریم.، درگاهی، حسین.، فروزان­فر، فائزه.، حموزاده، پژمان و صدیق معروفی، پژمان (1391). اولویت بندی عوامل مؤثر بر تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان: کاربردفرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP)، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی.12( 11)، 817 تا 825.
رمضانی، طاهره و درتاج راوری، اسحاق (1388). بررسی ویژگی‌های یک مدرس اثربخش و عوامل آموزشی مؤثر بر کارآمدی وی از دیدگاه مدرسین و دانشجویان دانشکده‌های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی کرمان. مجله گام‌های توسعه در آموزش پزشکی، 2, 139-148.
سلطانی عربشاهی، سیدکامران و قادری، اعظم (1379). تدوین شاخص تدریس اثربخش: ویژگی‌های تدریس اثربخش از دیدگاه اساتید و دانشجویان مرکز علوم پایه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی ایران. علوم پزشکی رازی (مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران)، 7 (22)، 279-287.
سیف، علی‌اکبر (1390). روان‌شناسی پرورشی نوین (روان شناسی یادگیری و آموزش). تهران: دوران.
شایسته فرد، صبریه.، هوشیاری، مرضیه و خزنی، حجت (1382). بررسی مقایسه شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اهواز. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 34-43.
شریفیان، فریدون.، نصر، احمدرضا و عابدی، لطفعلی (1384). تبیین نشانگرهای تدریس اثربخش در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و میزان تحقق آن در دانشگاه اصفهان. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 25-54.
شهرکی، محمدرضا (1389). معیارهای استاد خوب از دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشکده پزشکی. مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، 12 (3). 48.
شیخ‌زاده، مصطفی (1388). شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه. نامه آموزش عالی، 141-157.
صالحی، الهام و رضوانفر، احمد. (1389). مؤلّفه‌های صلاحیت‌های حرفه‌ای تدریس اعضای هیئت‌علمی در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی در دانشگاه تهران. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 15، 85-95.
صفری، ثنا (1390). ویژگی‌های فرایند تدریس ـ یادگیری در آموزش عالی. فصل‌نامه آموزش مهندسی ایران، 73-90.
طالع­پسند، سیاوش.، بیگدلی، ایمان اله و جوکار، مهران (1388). ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه ارزیابی دانشجویان از تدریس اثربخش. فصلنامه علمی ـ پژوهشی روان‌شناسی دانشگاه تبریز، 138-156.
 طاهری زاده، زینب.، سلیمی، قربانعلی و صالحی زاده، سعید (1390). رابطة مهارت‌های ارتباطی اساتید دانشگاه با مهارت تدریس آن‌ها از دیدگاه دانشجویان. فصل‌نامه رهبری و مدیریت آموزشی، 2، 95-116.
ظهور، علیرضا و اسلامی نژاد، طاهره (1381). شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمان. فصل‌نامه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی (پایش)، 5-13.
عابدینی، سمیره.، کمال زاده، حسام.، عابدینی، صدیقه و آقا ملایی، تیمور (1389). معیارهای یک استاد خوب دانشگاهی از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان. مجله پزشکی هرمزگان، 241-245.
عبدی، حمید.، نصر، احمدرضا.، میرشاه جعفری، سیدابراهیم و ربیعی، مهدی (1390). رابطه دانش فرانشناختی و میزان اثربخشی تدریس اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی، اندیشه‌های نوین تربیتی. 7 (2). 106-83.
عسگری، فریبا.، ماسوله شادمان، رضا و سیده نوشاز، میرحق­جو (1382). بررسی شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان علوم پزشکی گیلان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 3، 48-49.
عسگری، فریبا و محجوب مؤدب، هاجر (1389). مقایسه ویژگی‌های تدریس اثربخش از دیدگاه مدرسین و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان. گام‌های توسعه در آموزش پزشکی، 26-33.
علیزاده، ندا و صدیقی، حسن (1390). شناسایی ویژگی‌های آموزشگر کشاورزی اثربخش در نواحی روستایی. فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 4، 547-554.
عندلیب، بهاره و احمدی، غلامرضا (1386). میزان بکارگیری معیارهای تدریس اثربخش در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان ازنظر دانشجویان در سال تحصیلی 86-1385. دانش­و­پژوهش در علوم تربیتی،67-82.
قربانی، راهب.، حاجی آقایی، سعید.، حیدری فر، معصومه.، انداده، فاطمه و شمس‌آبادی، مرضیه (1387). بررسی دیدگاه دانشجویان دانشکده پرستاری و پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی سمنان در خصوص ویژگی‌های یک استاد خوب دانشگاهی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی سمنان، 77-84.
گشمرد، رقیه.، معتمدی، نیلوفر و واحدپرست، حکیمه (1390). دیدگاه‌های اساتید و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در مورد ویژگی‌های یک استاد خوب. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 48-57.
محدثی، حمیده.، فیضی، آرام و سالم صافی، رضا (1390). بررسی مقایسه‌ای شاخص‌های تدریس اثربخش از دیدگاه اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. دوماهنامه دانشکده پرستاری و مامایی دانشکده علوم پزشکی ارومیه، 6، 464-471.
مظفری، ناصر.، محمدی، محمدعلی و دادخواه، بهروز (1389). ویژگی‌های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، مجله علمی و پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی، 61-69.
میرمحمدی میبدی، سیدجلیل.، مظلومی محمدآباد، سیدسعید.، شریف­پور زهرا.، شهبازی، حسن و محمدلو، اعظم (1391). بررسی ویژگی‌های تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد. توسعه آموزش در علوم پزشکی.5 (2)، صفحات 53-52.
هرندی زاده، الهه.، نعیمی، امیر.، پزشکی راد، غلامرضا و نامدار، راضیه (1389). بررسی خصوصیات استاد خوب ازنظر دانشجویان دانشکده کشاورزی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 41-55.
Agbetsiafa, Douglas. (2010). Evaluating Effective Teaching in College Level Economics Using Student Ratings of Instruction: A Factor Analytic Approach; Journal of College Teaching & Learning; 7, 57-66.
Azer, A. Samy. (2005). the qualities of a good teacher: how can they be acquired and sustained? ; Journal of the Royal Society of Medicine; 98, 2. 67-69. available at http://jrs.sagepub.com/content/98/2/67 on 2015/03/02
Carnell, E. (2007). Conceptions of effective teaching in higher education: extending the boundaries. Teaching in Higher Education; 12, 25-40.
Cresswell, John W. (2012). Educational research, planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Boston: Pearson Education, Inc.
Devlin, Marcia & Samarawickrema, Gayani. (2010). the criteria of effective teaching in a changing higher education context. Higher Education Research & Development. 29, 111-124.
Fenstermacher, Gary D & Soltis, Jonaz F. (2004). Approches to teaching. New York: Teacher college press.
Harden, R.M. & Crosby, Joy. (2000). AMEE Guide No 20: The good teacher is more than a Lecturer-the twelve roles of the teacher; Medica l Teacher, 22, 4. 334-347.
Khelifa, Maher; (2009). Factor Analysis, SPSS for Windows® Intermediate & Advanced Applied Statistics, Zayed University Office of Research, available at http://www.zu.ac.ae/main/files/contents/research/training/factoranalysis.ppt on 2015/03/02
Krejcie Robert V. & Morgan, Daryle W. (1970), Determining Sample Size for Research Activities; Educational and Psychological Measurement; 30, 607-610.
Pendlebury, S. (1990). Practical Arguments and Situtional Appreciation in Teaching. Educational Theory, 40, 2.
Pratt, Daniel. D; (1997). Re-conceptualizing the evaluation of teaching in higher education; Higher Education; 34, 23-44.
Pratt, Daniel. D; Kelly, Mavis & Wong, Winnie S. S; (1999). Chinese conceptions of ` effective teaching’ in Hong Kong: towards culturally sensitive evaluation of teaching, International Journal of Lifelong Education, 18, 241-258.
Rüütmann, Tiia & Vanaveski, Jüri; (2009). Effective Strategies and Models For Teaching Thinking Skills and Capitalizing Deep Understanding in Engineering Eeducation, problems of education in the 21st century, 17, 176-187.
Shevlin, Mark, Banyard, Philip, Davies, Mark & Griffiths, Mark (2000), The Validity of Student Evaluation of Teaching in Higher Education: love me, love my lectures; Assessment & Evaluation in Higher Education; 25, 397-405.