تحلیل محتوای کتاب‌های درسی علوم تجربی دوره ابتدایی ایران بر اساس مؤلفه‌های تفکر ادوارد دوبونو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب‌های درسی علوم تجربی دوره ابتدایی ایران بر اساس مؤلفه‌های تفکر ادوارد دوبونو انجام شد . روش: این پژوهش به روش توصیفی، از نوع تحلیل محتوا انجام شد. جامعه پژوهشی، کلیه کتاب‌های درسی علوم تجربی دوره ابتدایی در سال تحصیلی 96- 1395 است که با توجه به ماهیت موضوع پژوهش و محدودیت جامعه آماری از نمونه‌گیری صرف‌نظر گردید و کل جامعه آماری (شش کتاب) به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. ابزار اندازه‌گیری، چک‌لیست تحلیل محتوای محقق ساخته بود و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: عمده‌ترین یافته‌های پژوهش بیان‌گر آن بود که کتاب‌های علوم تجربی 499 مرتبه به مؤلفه‌های تفکر، توجه کرده‌اند که توزیع آن در مؤلفه‌های آمار و ارقام و واقعیت‌ها؛ احساسات، عواطف و حس ششم؛ قضاوت منفی و تظاهر به مخالفت؛ روشنایی و خوش‌بینی و برخورد سازنده و مثبت؛ تفکر خلاق، ایجاد انگیزه و حرکت؛ کنترل، خونسردی و رهبری به ترتیب 174، 81، 53، 36، 85، 70 فراوانی بوده است. نتیجه گیری: در بین پایه‌های تحصیلی شش‌گانه، پایه اول با میزان بار اطلاعاتی 946/0 و ضریب اهمیت 175/0 بیشترین توجه را به مولفه های تفکر و پایه پنجم با میزان بار اطلاعاتی 849/0 و ضریب اهمیت 157/0 کمترین توجه را به مولفه های تفکر به خود اختصاص داده بودند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Content analysis of Elementary science textbooks in Iran based on the components of Edward Dubno's thinking

نویسنده [English]

  • Reza Jafariharandi
Associate Professor, Department of Educational Sciences, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

Research aimed at An Analysis of Thinking Edward de Bono Components in the Content of Science Textbooks of Elementary School of Iran descriptive method content analysis was performed. The study population included all the textbooks of primary school in school year 2015- 16 is due to the nature of the subject matter and limitations of the sample from the sample, and the total population (Six textbooks) was considered as an example. Measurement tool, self-made content analysis checklist and results using descriptive statistics were used in the process of Shannon entropy analysis. The major findings of the study showed that experimental science books 499 times the components of thinking, attention has The distribution component figures and facts, feelings, emotions and intuition, judgment and pretend to oppose negative, brightness and optimism and positive attitude, creative thinking, motivation and movement control, composure and led by 174 , 81, 53, 36, 85, 70 have been great. Also in grades six, first base and the amount of information load factor of 0/946 and 0/175 of the most attention to the components of thinking and fifth grade at the time the information 0/849 and 0/157 important factor were the least attention to the components of thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thinking
  • Edward de Bono
  • Science Textbooks of Elementary School
  • content analysis

مراجع

آذر، عادل (1380). بسط و توسعۀ روش آنتروپی شانون برای پردازش داده‌ها در تحلیل محتوا، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)،37 و 38: 18-1.
احمدی، احمد.، انصاری راد، پرویز.، بازوبندی، محمدحسن.، جدی آرانی، مرتضی.، حذرخانی، حسن و سمیعی، دوست محمد (1391). کتاب معلم علوم تجربی ششم دبستان، تهران: سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی.
اسکات، ویلیام (1391). تئوری حسابداری مالی، ترجمۀ علی پارسائیان. تهران: ترمه.
تقی پورظهیر، علی (1387). برنامه‌ریزی درسی برای مدارس ابتدایی در هزاره سوم، تهران: آگاه.
جعفری هرندی، رضا (1388). بررسی تطبیقی برنامۀ درسی آموزش علوم ایران و کشورهای منتخب به‌منظور ارائه الگویی برای برنامۀ درسی آموزش علوم در کشور ایران. رساله دکتری، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه اصفهان.
حسینی یزدی، عطیه سادات و احمدیان، مینا (1393). «تحلیل محتوای کتاب‌‌های درسی علوم تجربی دوره ابتدایی از لحاظ میزان پرداختن به انواع پرسش‌‌های درسی». فصلنامه پژوهش در برنامه ریزی درسی. 43: 132-147.
خباز، هاجر.، خامسان، احمد.، راستگو مقدم، میترا و رضائی محمد (1395). تأثیر آموزش مهارت‌های وسعت بخشی تفکّر با تأکید بر روش ادوارد دبونو (CORT) بر مهارت حل مسأله و بهزیستى ذهنی، مجله مطالعات روان‌شناسی تربیتی دانشگاه سیستان و بلوچستان، 13(23): 47-64.
دانشور، میترا.، غلامحسینی، احمد.، اسپیدکار، محبوبه.، جامه بزرگی، محمدجعفر و معافی، محمود (1392). کتاب معلم تفکّر و سبک زندگی پایۀ هفتم. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
دوبونو، ادوارد (1393). اصول بنیادی خرد، ترجمۀ محمد قاسم‌زاده. تهران: دنیای‌نو.
دوبونو، ادوارد (1393). شش کلاه تفکّر، نگاهی تازه به مدیریت اندیشه. ترجمۀ علی جلالی. تهران: پیک بهار.
دوبونو، ادوارد (1390). تفکّر هدفمند با تکنیک دوبونو. ترجمۀ علیرضا ابراهیمی. تهران: ایران بان.
دوبونو، ادوارد (1390). شش الگوی تفکّر. ترجمه مرجان، مهدی پور. تهران: ایران بان.
رئیس دانا، فرخ لقا (1374). تحقیق و بررسی محتوای برنامه درسی ریاضی دوره راهنمایی. فصلنامه تعلیم و تربیت. 21: 106 – 86.
سبحانی نژاد، مهدی و حسینی، اشرف‌السادات (1393). «تأثیر محتوای برنامۀ درسی خلّاقیّت‌محور بر رشد درک خلّاق کودکان دورۀ پیش دبستانی منطقه دو شهر تهران». فصلنامه ابتکار و خلّاقیّت در علوم انسانی. 12: 104 – 79.
صالحی عمران، ابراهیم و چهارباشلو، حسین (1389). تجزیه وتحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره ی آموزش ابتدایی برمبنای مؤلّفه‌های خلاقیت به عنوان یکی از راه‌های پرورش خلاقیت دانش‌آموزان. سومین کنفرانس ملّی خلّاقیت شناسی، TRIZ و مهندسی و مدیریبت نوآوری ایران، تهران: پژوهشکده علوم خلاقیت شناسی، نوآوری.
عابدیان اصفهانی، منصوره (1394). تحلیل محتوای کتاب جدید‌التألیف تفکّر و پژوهش پایۀ ششم ابتدایی براساس مؤلّفه‌های تفکّر خلّاق ادوارد دوبونو. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد خوراسگان (اصفهان).
کریمی، محمدحسن.، فریدی، محمد و مهرمحمدی، محمود (1386). نقد و بررسی کتاب علوم پایه اول راهنمایی تحصیلی از منظر فلسفه علم. فصلنامه علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، 3: 136-111.
کوچکی، سکینه (1394). تحلیل محتوای کتب علوم تجربی دورۀ ابتدایی از منظر پنج نوع تفکّر نقادانه، خلّاق، منطقی، سیستمی ‌و حل مسئله. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد تهران مرکزی.
ملکی، حسن (1389). برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل). مشهد: پیام اندیشه.
موسوی، معصومه (1393). تحلیل محتوای برنامۀ درسی علوم تجربی پایۀ ششم مقطع ابتدایی بر اساس میزان توجه به تفکّر خلّاق. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد مرودشت.
میر، زهره سادات (1389). مقایسۀ میزان به‌کارگیری تفکّر خلّاق و انتقادی در دانش‌آموزان مؤنث سال سوم رشته‌های ریاضی و انسانی متوسطه در منطقه 14 شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد تهران مرکزی.
نجفی، حسن.، سبحانی نژاد، مهدی و جعفری هرندی، رضا (1394). تحلیل محتوای میزان توجه به ابعاد هفتگانۀ اهداف مصوب در کتابهای درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه ایران. دوفصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی. 6: 142-121.
نجفی، حسن.، سبحانی نژاد، مهدی و جعفری هرندی، رضا (1393). تحلیل جایگاه محورها و عوامل سبک زندگی اسلامی‌مبتنی بر سوره مبارکه حجرات در کتابهای درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه ایران. فصلنامۀ پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. 23:25-5.
Abedian Isfahani, M. (2015). The content analysis of new book thinking and research of sixth grade elementary based on the De Bono components of creative thinking, [dissertation]. Isfahan, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Khorasgan Islamic Azad University (text in Persian).
Ahmadi, A., Ansarirad, P., Bazoubandi, M. H., Jeadi Arani M., Hzarkhani, H. and Samiee, D. M. (2012). Teacher books of experimental sciences from Sixth grade. Tehran: Research and Educational Planning Organization (text in Persian).
Alkhateeb O. S. (2015). The effect of the six hats based on program in the development of the pivotal thinking of islamic concepts students in Imam Hossein University. Journal of Education and Practice, 6 (2): 1-14.
Asrul, A., Ridlo, S. and Susilo, S. (2018). Creative Thinking Analysis, Motivation and Concept Mastery on Learning of Cooperative Discovery Model in Elementary School. Journal of Primary Education, 7(1): 48-56.
Azar, A. (2001).  Extending and developing the Shannon entropy for data process in content analysis. Quarterly Journal of Humanities, 11(37-38): 1-18 (text in Persian).
Daneshvar, M., Gholamhossein, A., Spidkar, M., Jamhbozorghi, M. J. and Moafi, M. (2013). Teacher books of thinking and lifestyle from seventh grade. Tehran: Research and Educational Planning Organization (text in Persian).
David, S., Martin, A. and Tillema, H. (2001). Developing Critical and Creative Thinking Strategies in Primary School Pupils: an inter-cultural study of teachers' learning. Journal of Service Education, 28(1), 115-134.
De Bono, E. (2014). The fundamental principles of wisdom. Translated by Mohammad Ghasemzadeh. Tehran: Donyaye Nou (text in Persian).
De Bono, E. (2014). Six Thinking Hats, fresh look to management thought. Translated by Ali Jalali. Tehran: Payke Bahar (text in Persian).
De Bono, E. (2011). Targeted thinking technique De Bono. Translated by Alireza Ebrahimi. Tehran: Iranban (text in Persian).
De Bono, E. (2011). Six thinking pattern. Translated by Marjan Mahdipour. Tehran: Iranban (text in Persian).
Hosseini Yazdi, A. S. and Ahmadian, M. (2014). Contently analyzing the experimental science textbooks of primary schools: Based on the types of lesson questions. Journal of Research in curriculum planning, 2(16):132-147 (text in Persian).
Hosseini Yazdi, A. S. and Ahmadian, M. (2014). Contently analyzing the experimental science textbooks of primary schools: Based on the types of lesson questions. Journal of Research in curriculum planning, 2(16): 132-147 (text in Persian).
Jafari Harandi, R. (2009). A comparative study of  the science education curriculumin Iran And selected countries In order to provide a model for science education curriculum in Iran, [dissertation]. Isfahan, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Isfahan (text in Persian).
Jamshidi, F. (2010). Evaluation according to creative thinking in natural sciences, fourth and fifth elementary school curriculum, [dissertation]. Marvdashat, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Marvdashat Islamic Azad University (text in Persian).
Karimi, H., Faridi, M. and Mehrmohammadi, M. (2007). Book Review Science of guidance from the perspective of philosophy of science. Journal of Humanities and Social Sciences, 23(3): 111-136 (text in Persian).
Khabaz, H., Khamesan, A., Rastgi Moghadam, M. and Rezaee, M. (2016). The Effect of Extensively Exercising Skills Training with Emphasis on Edward Debono's Method (CORT) on Problem Solving Skills and Subjective Well-Being. Journal of Educational Psychology Studies, 13(23): 47-64 (text in Persian).
Klieger, A. and Sherman, G. (2015). Physics Textbooks: Do They Promote or Inhibit Students' Creative Thinking. Journal of Physics Education, 50(3): 305-309.
Koludrović, M. (2009). Textbook questions and tasks as stimulating elements to divergent thinking. Journal of Pedagogijska istraživanja, 6(1-2): 179-190.
Kouchaki, S. (2015). Content analysis of elementary science textbooks from the perspective of five types of critical thinking, creative, logical, systematic and problem-solving, [dissertation]. Isfahan, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Tehran Islamic Azad University (text in Persian).
Maleki, H. (2010). Curriculum planning (guide to action). Mashhad: Payame Andisheh (text in Persian).
Mayer, V. J. (2004). Development in Japanese Science Curriculum. USA: Ohio State University.
Mir, Z. S. (2010). Compare the amount of creative and critical thinking in Third-year female students of human mathematical disciplines and schools in district 14 in Tehran, [dissertation]. Marvdashat, Faculty of Psychology and Social Science, Marvdashat Islamic Azad University (text in Persian).
Mousavi, M. (2014). Content analysis of curriculum of elementary experimental sciences textbooks Based on the amount of attention to creative thinking, [dissertation]. Marvdashat, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Marvdashat Islamic Azad University(text in Persian).
Najafi, H., Sobhaninejad, M. and Jafari Harandi, R. (2015). Content Analysis of Persian Literature Textbooks of High School based on Approved Seven-Goal Dimentions. Journal of Theory and Practice in Curriculum, 3(6): 121-142 (text in Persian).
Najafi, H., Sobhaninejad, M. and Jafari Harandi, R. (2014). An analysis of aspects and elements of Islamic life style according to hojorat chapter of the holy qoran in Persian Literature High School Textbooks. Journal of Islamic education, 22(23): 5-25 (text in Persian).
Rais Dana, F. L. (1995). Investigation content of curriculum of middle school math. Journal of education and training,19(21): 86-106 (text in Persian).
Salehi Omran, I. and Chahrbashlou, H. (2010). Analyze the content of school textbooks of primary education based on components of creativity as a way of improving students' creativity. Proceeding of 3th The National Conference of creativity.  Tehran, Iran (text in Persian).
Sobhaninejad, M. and Hosseini, A. (2014). Studying the Effects of the Creativity-Oriented Contents of Curriculum on the Creative Understanding Growth of the Preschool Children in Tehran. Journal of Innovation and Creativity in Human Science, 3(12): 79-104 (text in Persian).
Scott, W. (2012). Financial Accounting Theory. Translated by Ali Parsaeian. Tehran: Termeh. (text in Persian).
Taghipour Zahir, A. (2008). Curriculum for primary schools in the Third Millennium. Tehran: Aghah (text in Persian).
Zakiah, S., Mustafa, S. and Norazila, A. A. (2011). Creative Thinking Ability of Primary School Children in Kuching, Sarawak, International Conference on Applied and Creative Arts. Sarawak, Malaysia.
Zakiah, S., Mustafa, S. and Norazila, A. A. (2011). Creative Thinking Ability of Primary School Children in Kuching, Sarawak, International Conference on Applied and Creative Arts. Sarawak, Malaysia.
 
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار