بررسی اندیشه فلسفی ابن طفیل در داستان حی بن یقظان و استنتاج های تربیتی حاصل از آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

چکیده هدف این مقاله بررسی اندیشه فلسفی ابن طفیل در داستان حی بن یقظان و شناسایی دلالت های تربیتی حاصل از آن است. سوالات عبارتند از این که مولفه ها ی سازنده اندیشه فلسفی ابن طفیل کدامند؟ و دلالت های تربیتی حاصل از آن چیست؟ در پاسخ به سوالات یاد شده از روش پژوهش تحلیلی – استنباطی استفاده شده است. ابتدا به توصیف داستان حی بن یقظان و تحلیل فلسفه ابن طفیل پرداخته شده و سپس از روی شواهد و نشانه های موجود در داستان به استنباط دلالت های تربیتی مبادرت گردیده است. نتایج نشانگر آن است که طرح تربیتی ابن طفیل در داستان حی بن یقظان عمدتا برگرفته از وضعیت، موقعیت و شرایط زمان او است که در آن کشمکش میان حامیان فلسفه و دین (عقل و شرع) در اوج خود قرار دارد. از این رو هدف از نوشتن حی بن یقظان بیشتر حول محور تبیین همین اختلاف شکل گرفته است. داستان جوابی است بر آراء ابن سینا، فارابی، ابن باجه و غزالی که طرفین اصلی این معارضه فلسفی هستند. در این راستا ابن طفیل در طرح تربیتی خود عناصر عقل، وحی و عرفان را با هم در می آمیزد و طرحی تلفیقی را در تربیت انسان از کودکی تا کهنسالی با رویکرد به برقراری آشتی میان فلسفه، دین و عرفان ارائه می کند. در طرح تربیتی ابن طفیل، هدف از تربیت شناخت خداوند و قدم نهادن در راه او و سرانجام فنا در جود او است. در این مسیر تربیت از مرحله حسی و تجربی آغاز می شود و در مرحله تفکر وتعقل ادامه میابد و به مرحله کشف و شهود می رسد و سرانجام به فنا در وجود خداوند ختم می شود. جلوه های تربیت در داستان حی بن یقظان به سه صورت تربیت فردی، تربیت اجتماعی و تربیت دینی نمایان می شود که از آن میان تربیت فردی اهمیت بیشتری پیدا می کند. در طرح تربیتی ابن طفیل اصول فردیت، تکلیف، تکامل و پیوستگی میان ظاهر و باطن قابل استنباط است. با تکیه بر این اصول ابن طفیل روش های تربیتی تجربه، تفکر، تعقل و شهود را در داستان حی بن یقطان به کار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Ibn Tufail's Philosophical Thought in Hayy ibn Yaqdhan Novel and its Implications

نویسنده [English]

  • Ali Sattari
Assistant Professor, Department of Educational Administration and Planning, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The aim of this study was the investigation of Ibn Tufail's philosophical thought in his novel “Hayy ibn Yaqdhan” and the implications of it. Analytical - deductive research methods were used. First of all, the novel was explained and the philosophy of Ibn Tufail and its reflections in the story were analyzed and then the implications were deduced from the existing evidence in the story. The results indicated that Ibn Tufail's thought in Hayy ibn Yaqdhan story was mainly affected by the situation of his time when the argument between supporters of philosophy and religion (reason and religion) was at its peak. Therefore, it was concluded that his purpose of writing Hayy ibn Yaqdhan was the explanation of these arguments. The story is an answer to the ideas of Ibn Sina, Farabi, Ibn Bajja and Al-Ghazali who were the most important philosophical arguers of that time. In this regard, Ibn Tufail blends elements of wisdom, revelation and mysticism together and presents an integrated plan for educating human from childhood to the old age in which there is the reconciliation of philosophy, religion and mysticism. In Ibn Tufail’s educational plan, the goal of education is knowing God and getting closer to him. Education in Hayy ibn Yaqdhan story has three aspects of individual, social and religious education among which individual training is the most important one. Principles of individuality, responsibility, development and linkage between appearance and reality can be deduced from his educational plan. Based on these principles Ibn Tufail employed the training methods of experience, reflection, reasoning and intuition in the story of Hayy ibn Yqtan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Philosophical thought
  • Ibn Tufail
  • Hayy ibn Yaqdhan
  • Educational implications