تربیت معنوی در اندیشه‌های پست‌مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهراء(س)، تهران،

2 دانشجوی دکتری دانشگاه مازندران، مازندران، ایران

چکیده

با ظهور مکاتب فلسفی و رویکردهای فکری نوین در عرصه تعلیم و تربیت همچون نگرش‌های پست‌مدرنیستی و پساساختارگرایانه، چالش‌هایی پیش روی تربیت به‌خصوص تربیت معنوی انسان رخ نموده است. این مقاله بر آن است تا با استفاده از رویکرد توصیفی – تحلیلی، جایگاه، مؤلفه‌ها و شاخص‌های معنویت و تربیت معنوی را از منظر پست‌مدرنیسم، مورد تبیین قرار دهد. لذا نخست، رسیدن به یک مفهوم نسبتاً جامع از معنویت و تربیت معنوی مدنظر قرار گرفته و همزمان، گستره معنایی و تمایز مفهومی تربیت معنوی با عرصه‌های نزدیک مثل تربیت دینی و تربیت اخلاقی، بررسی و نهایتاً نشان داده شده است که بر مبنای نگاه اومانیستی مکاتب پست‌مدرن راه حل همه امور حتی نیاز به معنویت در چارچوب انسان محوری، دنیاگرایی و بهره مندی های مادی جستجو می شود و معنویت، ابزاری برای دستیابی به آرامش (کاذب) در موقعیت اکنون و موقتی است. در حالی که تربیت معنوی حقیقی انسان را از خودمحوری دور کرده نسبت به دیگر دوستی و توجه به رنج دیگران حساس می کند. علاوه بر این، بر پایه جهان‌بینی سکولاریستی پست‌مدرن، معنویت گرایی و تربیت معنوی بیشتر بر اهداف مادی متمرکز بوده، دین و فرامین الهی جایگاه خاصی در این نوع نگرش نداشته و بعضاً به‌عنوان ابزارهایی در خدمت منافع مادی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

spiritual education through postmodern thoughts

نویسندگان [English]

  • Maryam banahan 1
  • abas farazi 2
2 Mazandaran university doctoral student in higher education
چکیده [English]

Through emersion of philosophical schools and new thinking approaches in education arena like postmodernism and post structuralism, some challenges emerge in front of human education specially his/her spiritual education. We intend to explain postmodern spirituality and spiritual education’s place, components and indicators by descriptive – analytic approach. First we try to access a partly comprehensive concept for spirituality and spiritual education, then to clarify its semantic scope and conceptual differentiation with some near arenas like religious and moral education, finally to specify postmodern special attitude toward spiritual education. Findings showed according to postmodern humanistic regard, everything solution even spiritual need refers to humanism, secularism and material benefits. spirituality is a means to the human temporary and present peacefulness (false comfort). But real spiritual education should release human beings from ego-centrism and makes them humane and sympathetic about each other. In addition based on postmodern secular worldview, rather worldly goals are important, from postmodern viewpoint religion and commandments have no special place just as means for material and worldly interests.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spirituality
  • Religion
  • spiritual education
  • Postmodernism

مراجع

آل حسینی، فرشته و باقری، خسرو (1388). تأملی بر کثرت‌گرایی بنیادی لیوتار و پیامدهای آن برای تعلیم و تربیت، فصلنامه نعلیم و تربیت، 92، 78-54.
باغگلی، حسین (1389). مروری بر رویکرد متفکّران غربی (پس از رنسانس) به تربیت معنوی انسان، مجموعه مقالات اولین همایش انجمن فلسفه تعلیم و تربیت ایران، دانشگاه تربیت مدرس.
باغگلی، حسین.، شعبانی ورکی، بختیار.، غفاری، ابوالفضل و نهاوندی، علی (1391). نقد مفهوم معنویت در تربیت معنوی معاصر، معنویت دینی و نوپدید (تشابه ذاتی یا اشتراک لفظی)، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 20(‌16): 115-89.
باغگلی، حسین.، شعبانی ورکی، بختیار.، نهاوندی، علی و غفاری، ابوالفضل (1394). تحلیل و نقد رویکردهای تربیت معنوی نوپدید (بررسی الگوی معنویت باوری فارغ از دین)، دو فصلنامه علمی – پژوهشی تربیت اسلامی، 10(20): 53-29.
باقری، خسرو (1375). تعلیم و تربیت در منظر پست‌مدرنیسم، مجله روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، 2(‌۴-۱):۸۳-۶۳.
باقری، خسرو (1388). دیدگاه‌های جدید در فلسفه تعلیم تربیت، تهران: علم.
بناهان، مریم و ایمانی، محسن (1391). تبیین مبانی فلسفی «مرجعیت زدایی در تربیت اخلاقی» (با تأکید بر دیدگاه پساساختارگرا) و نقد آن از منظر تعالیم وحیانی اسلام با تکیه بر آرای علامه طباطبایی، رساله دکتری، تهران: تربیت مدرس
بناهان، مریم.، ایمانی، محسن.، سجادی، سید مهدی.، صادق زاده قمصری، علیرضا (1392). تبیین تبار‌شناختی اندیشه مرجعیت زدایی اخلاقی و ‌مؤلّفه‌های آن از منظر پساساختارگرایی با نگاهی انتقادی، فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی،9(1): 77-104.
پورشافعی، هادی و آرین، ناهید (1388). پست‌مدرنیسم و دلالت‌های آن در تربیت دینی، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی‌، 1(2):5-60.
حافظ نیا، محمدرضا (1387). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سمت.
داوری اردکانی، رضا (1379). اوتوپی و عصر تجدد، تهران: ساقی.
دشتی شفیعی، علی.، سیده زینب صادقی و مهدیس سلیمانی (1392). فلسفه پست مدرن، اولین کنفرانس استانی عمران، معماری، آمل، کانون مهندسین آمل.
دهقان سیمکانی، مهدی (1393). معنویت پست‌مدرن در مواجهه با عرفان شیعی، کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی.
رستگار، عباس علی (1389). معنویت در سازمان با رویکرد روان‌شناختی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
سجادی، سید مهدی (1379)، تربیت اخلاقی از منظر پست‌مدرنیسم و اسلام (بررسی و نقد تطبیقی مبانی و اصول)، پژوهش‌های تربیت اسلامی، 2: 90-47.
سلحشوری، احمد (1390). حدودوثغور تربیت اخلاقی، تربیت معنوی و تربیت دینی، فصلنامۀ علمی – پژوهشی رهیافتینودرمدیریتآموزشی، 2(‌2): 41-56.
شاکرنژاد، احمد (1394). رواج معنویت؛ روی گردانی از دین یا بازگشت به دین، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، 3(1):95-122.
شاکرنژاد، احمد (1395 الف). الهیات معنویت؛ معنویت پست مدرن و امکان سنجی استخراج نظام اعتقادی، فصلنامۀ فلسفه و الهیات،21(3):58-76.
شاکرنژاد، احمد (1395 ب). سرقت معنوی در معنویت گرایی جدید (مطالعه ای انتقادی با نظر به روش نگارشی علامه طباطبایی)، همایش ملی اخلاق علم و اخلاق حرفه ای در مکتب علامه طباطبایی (ره)، تبریز، دانشگاه صنعتی سهند تبریز- مرکز مطالعات و پژوهش های علم و دین.
شمشیری، بابک (1385). تعلیم و تربیت از منظر عشق و عرفان، تهران: طهوری.
صفایی مقدم، مسعود (1390). مطالعه تحلیلی نهضت معنویت‌گرایی و ارائه رویکردی برای آموزش عالی معنویت‌گرا، فصلنامه راهبرد فرهنگ،(12-13): 88-110.
فرمهینی فراهانی، محسن‌(1383). پست‌مدرنیسم و تعلیم و تربیت، تهران: آییژ.
کیانی، معصومه.، مهرمحمدی، محمود.، صادق زاده قمصری، علیرضا و نوذری، محمود (1394). تبیین رویکردهای موجود دربارۀ تربیت معنوی کودکان و نقد آن‌ها با تأکید بر آموزه‌های اسلامی، فصلنامۀ تعلیم و تربیت،32(2):9-30.
مصباحی جمشید، پرستو.، سرمدی، محمدرضا.، فرج الهی، مهران.، میردامادی، سید محمد.، اسماعیلی، زهره (1396).وضعیت عقل، دین و علم در عصر پست‌مدرن و ملاحظات آن در تربیت معنوی با رویکرد انسانشناسانه، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 33: 126-95.
مشایخی‌راد، شهاب‌الدین (1380)، تعلیم و تربیت دینی(مجموعه مقالات)، ترجمۀ پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم.
Bridger, F. (2001). Desperately seeking what? Engaging with the new spiritual quest. Journal of Christian Education, 44(1), 7–14.
 Carr, David & Haldane, John. (2003). “Spirituality, Philosophy and Education” published in the USA and Canada by Routledge Falmer.
Coles, R. (1991). the Spiritual Life of Children, ISBN: 9780547524641, Houghton Mifflin Harcourt Publishing, 1991.
 De Souza, M. (2009). Spirituality and well-being. International Journal of Children’s Spirituality, 14(3): 181–184.
 Emmons, R. A. (1999). The psychology of ultimate concerns: motivation and spirituality in personality,New York, The Guilford Press.
 Heim Brock, H. (2004). Beyond Secularization: Experiences of the Sacred in education. Journal of moral education.5.162-171
 Hill, B. V. (1990). A time to Search: Spiritual Development in the Classroom’’, Christian Education, N36, pp.5-22.
Hill, P. C., Pargament, K. I., II, Hood, R. W., Jr, McCullough, M. E., Swyers, J. P., Larson, D. B., et al. (2000). Conceptualising Religion and Spirituality: Points of Commonality, Points of Departure. Journal for the Theory of Social Behavior, 30(1): 51-77.
 Kekes, John (1995). “The Morality of Pluralism”, New Jersey: Princton University Press.
 Kessler, R. J. (2000). The Soul of Education: Helping students Fine Connection, Compassion, and Character at School. Alenxandria. VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
Lyotard, Jean Francois, (1984). The Postmodern Condition: A Repotr on Knowledge, trans. Geoff Brnnington and Brian Massumi, Manchester, Manchester University Press
 Miller, J. (1993). Spiritual education. In C. L. Flake (Ed.), Holistic education: principles, perspectives and practices (A book of readings based on Education 2000: A holistic perspective) (pp. 228–233).
 Miller, R. (1999). Holistic Education for an Emerging Culture. In S. Glazer (Ed). The Heart of Learning: Spirituality in Education (pp. 189-201). New York: Teacher/Putnam.
 Miller.G.P. (2010). Education and the Soul: Toward a spiritual curriculum. Translated by Nader Quli Ghoorchian. Tehran: Publications of thinking metacognition.
Mitroff, I., & Denton, E. (1999). a Study of Spirituality in the Workplace. Sloan Management Review, 40(4): 83-92. 1999.
Oxford English Dictionary, (2006). Sixth edition, Oxford New York, Oxford University Press
Slattery, P. (2006). Curriculum development in the postmodern era. New York: Garland.
Solomon, D.L. (2000). Toward a postmodern agenda in instructional technology. Educational Technology Research and Development, 48(4): 5–20.
 Tisdell, E. (2003). Exploring spirituality and culture in adult and higher education. San Francisco: Jossey- Bass.
 Trousdale, A.M. (2004). black and white fire: the inter play of stories imagination and children's spirituality. International journal of children's spirituality.2-177-188.
Vaughan, F. (1991). Spritual issue in psychotherapy, Journal of Transpersonal Psychology, 23, 105-119.
 Young, C. & Koopsen, C. (2010). Spirituality, Health, and Healing: An Integrative Approach, Jones & Bartlett Learning Publisher.
 Zhang, K. C. (2010). Spirituality and disability: Implications for special education. Developmental Disabilities, 48(4): 299–302. doi:10.1352/1934-9556-48.4.299.
 Zhang, K. C. (2013). Through a Spiritual Lens: Early Childhood Inclusive Education in Hong Kong, J Relig Health.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار